Chợ phiên vùng tây bắc nổi tiếng với những gian hàng thổ cẩm san sát, những quầy nông cụ cho ngày mùa và những gian đồ ăn lúc nào cũng tấp nập người. Khách tới chơi chợ đi dạo một vòng là có thể tìm ra nhiều món ngon đặc trưng của đồng bào nơi đây. Mèn mén của người H’Mông, là một trong những món ngon đặc sắc ấy.
Đối với người H’Mông, sự công phu và kiên trì đã trở thành những phẩm chất quan trọng để làm nên món đặc sản của dân tộc – Mèn mén. Một một món ăn không thể thiếu trong các dịp lễ hội, tết, phiên chợ.
Người H’Mông thường sinh sống trên những triền núi cao, khó khăn cho việc giao thương trao đổi hàng hoá, không có điều kiện trồng lúa nước. Vì thế cây ngô là cây lương thực chính của bà con. Từ đó, bà con đã sáng tạo và chế biến ra món ăn Mèn mén để thay cơm. Cũng từ đó, Mèn mén đã trở thành món ăn không thể thiếu từ bao đời nay của bà con người H’Mông.
Mèn mén là cách gọi theo tiếng quan hỏa (Trung Quốc) cố nghĩa là bột ngô hấp. Theo kinh nghiệm của người dân địa phương, mèn mén làm từ giống ngô tẻ địa phương là ngon nhất. Các loại ngô lai, ngô hàng hóa không thể làm được món này.
Làm mèn mén không khó nhưng đòi hỏi sự công phu và tốn nhiều thời gian. Bắp ngô được đưa ra bóc vỏ, tẽ hạt rồi dùng cối đá xay nhỏ. Khi có bột ngô vừa ý, rắc một lượng nước nhất định rồi đảo đều để bột ngô tơi ra, sau đó đổ vào chõ gỗ đậy kín, đặt lên chảo nước rồi đun.
Để có được món mèn mén, người làm phải đồ bột ngô hai lần trên chõ gỗ.
Đồ lần đầu để tẩm nước vào bột ngô. Đồng thời cũng để làm cho bột ngô tơi, không dính vào nhau. Bởi vậy, thời gian đồ lần đầu cần tính toán cho phù hợp với từng loại ngô (ngô non hay ngô già). Nếu là bột ngô già thì cần nhiều thời gian hơn. Nếu là ngô non thì chỉ sau khi nước ở trong chảo sôi, thấy hơi bốc nghi ngút lên miệng chõ là có thể bắc ra được.
Lần đồ thứ hai được thực hiện sau khi nước sôi. Người H’Mông giữ lửa vừa đủ để mèn mén chín đều và chín kĩ. Mèn mén đồ chín có vị thơm lan toả, rất đậm đà.
Làm mèn mén rất dễ nhưng để làm được nó ngon thì không dễ chút nào. Những người có kinh nghiệm đồ mèn mén thường không vội vàng mà phải dựa vào độ lửa cháy ta hay nhỏ để có được món mèn mén ngon nhất.
Một trong những gia vị không thể thiếu và làm tăng tính hấp dẫn của món ăn là có thêm tương đậu xị, rau thơm. Ăn mèn mén phải chậm rãi, nhai kỹ mới cảm nhận được hết hương vị.
Tương Đậu xị còn có tên khác là Tâủ xí bắt nguồn từ tiếng Hán hay tên khác là đậu tương ninh, Thổ nâu… Là thức ăn chủ yếu của đồng bào người dân tộc Tày, Mông trên cao nguyên đá bởi cách chế biến đơn giản và điều kiện thuận lợi khi lưu trữ.
Để có được bát Tương đậu xị ngon thì nguyên liệu nhất thiết phải là đậu tương, đậu tương được lựa chọn phải có hạt to đều, khô, màu vàng. Các nguyên liệu để nêm nếm hay ăn kèm gồm có gừng củ, ớt chỉ thiên khô, hạt tiêu rừng, lá Hức (loại lá chỉ có trong rừng to bằng bàn tay mặt có lông trắng mịn mặt còn lại không lông màu xanh mượt), vỏ cam khô và muối, rượu…
Người H’Mông quan niệm: là người con gái H’Mông thì phải biết thêu thùa, biết thương chồng thương con, chăm lo cho bố mẹ chồng và đặc biệt phải biết chế biến món ăn Mèn mén. Có thể thấy, mèn mén không chỉ là đặc sản của người H’Mông mà còn là nét văn hóa ẩm thực, thể hiện được quan niệm sống của họ.
Có dịp đến với vùng núi trùng điệp này, bạn cũng đừng quên thử món bánh đúc ngô nhé. Bánh đúc ngô được đặt trong những chiếc chậu lớn. Khi có khách, người bán mới cắt thành từng miếng nhỏ, vừa ăn..
Những phong tục, tập quán đậm bản sắc dân tộc, những món ngon độc đáo không thể tìm thấy bất kỳ nơi đâu.. đó là những gì du khách trải nghiệm được khi đến với vùng đất hấp dẫn này.
YesVietnam tổng hợp từ nhiều nguồn.
